Yaşam süresini öğrenmek, insanlık için en merak edilen problemlerden biridir. Dünyanın dört bir yanındaki bilim adamları da bu amaçla araştırmalar yapıyor. Bu merakın ortasında, yaşam süresini ve kaliteyi uzatmak ve kalite ile yaşlanmak başlıca nedenlerdir. Bu kapsamda Öğretim Üyesi Dr. Cemalettin Bekpen değerli açıklamalarda bulundu. Geçmişte Almanya merkezli Max-Planck Enstitüsü’nde çalışmalar yürüten Bekpen, yalnızca insanda bulunan SPATA31 geninin kopya çeşitliliğine bağlı olarak insan ömrü ile orantılı olduğunu belirledi. Bekpen, “Bazı bireylerde genin kopya sayısı 5 ile 20 arasında değişiyor. Sayı 18-19-20 arasında ise kişinin genç yaşta çevresel faktörlere oldukça dirençli olmasına rağmen 65-75 yaş aralığında yaşayacağını anlayabiliriz. Özellikle 5-6 kopyası olanlar daha uzun yaşıyor.”
Halen Bahçeşehir Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölüm Başkanlığı görevini yürüten Dr. Öğretim Üyesi Cemalettin Bekpen, yaptığı çalışmanın detayları hakkında şunları söyledi:
“SPATA31 geninin kopya sayısı bazı kişilerde 5 ile 20 arasında değişmektedir. Ortada 18-19-20 sayısı gelip gidiyorsa kişinin genç yaşta çevresel etkenlere oldukça dirençli olmasına rağmen en fazla 65-75 yaş aralığında yaşayacağını anlayabiliriz. Diğerleri, özellikle 5-6 kopyanın ortasında olanlar daha uzun yaşar. Kopya sayısı 10 civarında ise çevresel faktörler bu noktada büyük fark yaratıyor. Yani SPATA31 geninin çok sayıda kopyasına sahip kişiler, genç yaşta çevresel etkenlere karşı dirençli olsalar da, bu avantaj yaşlandıkça dezavantaja dönüşüyor. Erken yaşlanmanın etkilerine ve yaşlılıkla ilgili hastalıklara eğilimlidirler.”
“KAN ÖRNEĞİ İLE TESPİT EDİLEBİLİR”
Aynı genin insan deri hücrelerindeki onarım sisteminde rol oynadığını ve kopya çeşitliliğine bağlı olarak hücresel yaşlanmayı değiştirebildiğini söyleyen Bekpen, “Bu tespit insan kan örneklerinden alınan DNA ile mümkün. Bu DNA’ları kullanarak dijital PCR yöntemi ile her bireydeki SPATA31 gen kopya sayısını belirleyeceğiz. Bu etkili, nispeten ucuz ve çok hızlı bir yöntemdir. SPATA31 kopya sayısı belirlendikten sonra bireylerin hangi yaş dağılımına düştüğünü göstereceğiz ve ön bilgiler ışığında kişiye yaşlanmanın etkilerini hangi yaş aralığında yaşayabileceği veya maruz kalacağı konusunda bilgi vereceğiz. yaşlılığa bağlı hastalıklar (Alzheimer, Parkinson, Kanser gibi). Daha sonra ön bilgilerimizi doğrulamak için yaşlılığa duyarlı olduğu belirlenen bireylerin tam genom dizilimi ve fibroblast hücre yaş uzunluğu tahlilleri gibi ek verileri kullanarak nihai sonucumuzu sunacağız” dedi. .
“TÜRKİYE’DEKİ YAŞLI NÜFUS DİĞER ÜLKELERDEN 7 KAT FAZLA”
Bu keşfin Türk toplumunda nasıl dağıldığını bilmediklerini söyleyen Bekpen, Türkiye’de yaşlı nüfus artışının diğer ülkelere göre 7 kat fazla olduğuna dikkat çekti. Daha sonra bu çalışmaların yapılmasının değerini şu sözlerle vurguladı:
“Türkiye genç bir nüfusa sahip ama bu genç nüfusa oranla toplumdaki yaşlı nüfus artışı diğer ülkelere göre yedi kat fazla. Bu yüzden hızlı yaşlanıyoruz. Bu nedenle yaşlanmayı anlamak ve insanları sağlıklı yaşama yönlendirmek için genetik çalışmaların verilerine ihtiyacımız var. Bu sayede toplum hazırlanacak ve yaşlılık dönemindeki hastalıkların tedavisine daha az para harcanacaktır. Almanya’da sağlık harcamalarının %85’i 65 yaş üstü hastalar için yapılıyor. Şu anda ülkemizde bu oran düşük ama yaklaşık 20 yıl sonra toplum Almanya’daki gibi yaşlı bir nüfusa sahip olacak ki bu da gösteriyor ki büyük çoğunluğu hasta. Almanya gibi yaşlı nüfusa sahip ülkelerde olduğu gibi yaşlı bireylerin tedavi ve bakımına yönelik sağlık harcamaları sağlanacaktır. Yaşlı bir nüfusa sahip olmak, bakıma muhtaç birey sayısında orantılı bir artışa ve yaşlılığa bağlı hastalıklara (Alzheimer, Parkinson, Kanser gibi) yatkınlığa neden olacaktır. Özetle bizim yapmaya çalıştığımız, bu mekanizma ile Türk toplumunu taramaya ve tanımlamaya çalışmaktır. Tarama sonrasında bireyleri erken yaşlanmaya veya yaşlılığa bağlı hastalıklara yatkın hale getirecek biyobelirteçler/biyoajanlar bulmak ve daha sonra çevresel faktörlere bağlı hastalıkların (Alzheimer, Parkinson, Kanser gibi) erken yaşlanmaya veya erken yaşlanmaya neden olan hastalıkların ortaya çıkışını geciktirmenin yollarını oluşturmak. yaşlılığa bağlı hastalıklar (Alzheimer, Parkinson, Kanser gibi). Hücre sınırı modellemesi ile tedaviyi nasıl yapabiliriz sorusunun cevabını bulmak istiyoruz. Öncelikli hedefimiz toplumda sağlıklı yaşlanma olgusu oluşturmak için Moleküler Biyoloji ve Genetik tabanlı modeller oluşturmak, ileri tekniklerle hücresel ve bireysel terapiyi nasıl geliştirebileceğimizi ve tedavi için nasıl kullanabileceğimizi belirlemek istiyoruz. Teorik olarak tedavi mümkündür, ancak bu önemli bir yatırımdır ve çok çalışma gerektirir.
“YAŞLANMA VE GENOM LABORATUVARI KURUYORUZ”
Bu çalışmayı gerçekleştirmek için Bahçeşehir Üniversitesi’nde Yaşlanma ve Genom Laboratuvarı kuracaklarını belirten Dr. Öğr. Üyesi Prof. Max Planck Enstitüsü’nde uzun yıllar boyunca edindiğimiz bilgileri laboratuvarda uygulamaya dönüştürüyoruz. Oluşturduğumuz Laboratuvar, Türkiye’de ilk kez insanların erken yaşlanmaya yatkınlıklarını ve yaşam sürelerini moleküler düzeyde belirlemek için hem temel bilimler alanında araştırma yapabilen hem de dışa dönük hizmetler sunabilen bir laboratuvar olacak. Gelecekte yaşlanmanın yan etkilerine karşı biyoajan, ilaç ve gen tedavisi gibi tahliller üretmeyi hedefliyoruz” diye konuştu.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
